قاراداغدا دئپرم و اولوسال آیاقلاشماق(1)

یاخین بیرآی‌ آزربایجانین اولوسال(2) فاجیعه‌سیندن كئچیر. اهر، ورزیقان و هریس دئپرمین اوزه‌ك(3) تانینان اورلاردا(4) بؤیوك، آجی و آغیر گونلری یاشایان اولوسوموزدان سانیلان سویداشلاریمیزین(5) فلاكتیندن نه دنلی(6) یازیب پوزماق واراولورسا آزدیر. آنجاق بو بیتیك‌ده(7) چالیشیرام بو – دوزده‌ن آدلاندیردیغیمز – فاجیعه‌یه باشقا آچی‌لاردان(8) توخونام.

اون‌بئش ساحات دؤولتی اؤچماغا (9) و آنایین(10) تئپگی‌سینه (11) قارشی (12) دوز 3 ساحات دئپرمدن سونرا گئنئل(‌*) دیش (Dış) یئتیریجیلر(13) بو سالیقی(14) آچوندا (15) یایغینلاشدیردیلار.(16) گؤزلریمیز گؤزگونده(17) گؤروننلره؛ قولاغلاریمیز سسگین‌دن(18) ائشیدیلنلرینی اینامازجاسینا دویوردو.(19) بو آرادا اولوسال آدلاندیریلان یئتیریجی‌لر! باشقا یایین‌لارلا ایرانلی‌لارین باشینی قیزدیریردی. "خنده بازار" كیمی تؤره‌تی‌ده(20)، گولگاواز(21) كیشی‌لر ییخیلمیش ائولرین آستیندا(22) اؤلنلری و یارالی‌لاری گؤرمزدن گلیب و تورك بودونونا(23) آستینلیق(24) یاپماغا چابا(25) گؤسته‌ریردی سانكی.

آنجاق اولایین باشقا ساریندا (26) اولوس آزربایجان (آدینین) اؤنده‌رلی‌گی(27) ایله دیره‌نگ‌سیز(28) قوزقالان(گ)(29) یارادیردی. اوچ- اوچ ، بئش- بئش توپلوملار یاردیم قورول‌لاریندا (30) اولوشوب؛ دئپرم بؤلگه‌سینه ساری آخینیردیلار. بو گئرچه‌یی گؤرونتولر، دانیشیقلار، یایین‌لار، اورالاردان گئری‌ دؤنن تانیغ‌لارین(31) گؤروش‌لریندن اونایلاماق(32) قولایدیر. بو یولدا میللت هؤرون(33) آراسییندا یارانمیش توپلومسال اؤرگوتلر(34)، SMS دوزئیین(35) یوللاریلا آنلاری قاچیرمادان اولانلاری درله‌ییب(36) یاییردیلار. دوغالین(37) بو دوروم گئده‌گئت تام گوجله‌نیردی.

دئپرمدن بیر گون سونرا گون چیخمادان، اولوس ائرته(38) چاغلاردا اوروجلوق آییندا و اوروجلوق‌بایرام گونلرینه یاخین اولماغینا باخمایاراق؛ كوتله‌وی(39) شكیلده اؤزلرینی دوراقساماقدان(40) توپلوملار، یولداشلار یوخسا عاییله‌لری‌ایله بؤلگه‌یه(41) یئتیردیلر. بو آخین چوخ اولدوغونا گؤره یوللار سیخ و باغلی اولوردو. بئله‌نجی تبریز – اهرین 70 كیلومتیرلیك یولونو 3 ساحاتا گئدن‌لرده اولموشدور.

ندن بو بیرلیك یاراندی!؟

1- اینسان‌سئورلیك دویغوسو آتلاشدی (42)

آچونون دؤرد بوجاغیندا دوغال آجی‌ اولایلار دئپرم، سئل، گیجه‌لك(43) ، فیرتینا(44) ، ساواش و بونلار كیمی اوز وئرندن سونرا؛ اینسانلار آراسیندا آجیداشلیق(45) یارانیر. بو فاجیعه هانكی اؤلكه‌ده اوز وئریبدیر!؟ او اؤلكه یولداشدیرسا یوخسا دوشمان!؟ اینسانلار بونون فرقینده اولمورلار. آنجاق بوردا بیر هدف گؤزه چارپیر: « آجی گؤرن اینسانلارین قورتولوشو.» بونا تپگی(46) گؤسترنلرین اللریندن نه گلسی وار اسیرگه‌میرلر(47). آقچا(48)، قان، گئییم، یئمك، ایچمك نسه اولورسا اولسون، باجی قارداشلارینا اوغول قیزلارینا گؤنده‌ریرلر.

آنجاق بیز آزربایجانین سون دئپرمینده یارانان اولایلاریندان سونرا ایچه‌ریدن بام‌باشقا بیر دویغونون تانیغی اولدوق! ایرانین بوس‌بوتون اورلاریندان بؤلگه‌لریندن اؤزه‌ل‌لیكله آزربایجاندان (آزری یوخسا تورك سمپاتلاری‌ایله بئله) یاردیم سس‌لری گلدی. توركلر یاشایان اورلاردان همدان، زنگان، قوم، اراك، ساوا، تبریز، اردبیل، اورمییه و تهراندان چوخ اومودوئریجی یاردیم كاروانلاری تبریزه دوغرو یوللاندیلار. سئوگی سیفراسی سرگیله‌ندی(49). گئنیش بیر باخیشلا " بوتون آزربایجانی یوللاردا گؤرمك اولوردو" دئمك.

2- اولوسال باخیش گوجله‌ندی:

بو تپگی‌یه ایكینجی ائتمن (50) بودور:

" كیملیك‌لری تاپدالانمیش بودونلار اؤز گوونجلری آردیندا اولاراق چاتیشمازلارا ایسه حاق‌سیزلیغا قارشی دورورلار."

بللی‌دیر ایراندا یاشایان اولوسلارین ایلكه‌حاقلاری اؤرنه‌یین(51) آنا‌دیللری، اكینج‌لری(52)، اؤته‌ك‌لری(53) و ... پوزولور. اسكی بیر اؤته‌یین یییه‌سی اولان بو توركلر یؤنه‌تگیل(54) دورومون اویغون اولدوغو چاغ سیخینتی‌لارا قارشی باش قالدیراراق اؤز اولوسال كیملیك‌لرینی هابئله حاق‌لارینی قوروماغا (حفاظت) چالیشیرلار. اولوس اركله‌تین(55) بویورقانلیغینا (56) دؤزمه‌ییب ترسینه اؤز سئچگین‌لرینله(57) یاناشی توپلاشاراق؛ كئچرلی(58) یوللار بولورلار. دئپرم‌دن سونرا اركله‌تین باش‌سویوخلوغو و دینمزلیگینه دؤزمه‌یه‌رك تورك اولوسونو چابا گؤسته‌رمه‌یه " اونلار بیزیم سویداشلاریمیزایسه دیلداشلاریمیزدیرلار" سولوغانی‌ایله(59) یؤنله‌تدی(60). اومود وار بو فاجیعه‌دن بؤیوك و اوغورلو سونوج چیخارسین آزربایجان بودونو.

3- باشقا اورونلار(61)

بورادا آغزیبیرلیكی(62) آرتابیله‌جك اورونلارینی وورقولاماق گره‌كسینیر. (63) بونلار بؤته‌م(64) و مذهب ائتگیسی، یوردداشلیق و  اورداشلیق كیمی سؤیله‌نتی‌لر(65) قوشولسوز(66) اؤنملی اورونلاردان سانیلیرلار.

گوجون توپلومدا نئجه یانسیماسی(67) اؤنملی قونودور.

یئری گلمیشكن آیری بیر قونویا توخونماق گره‌كسینیر. بئله‌نجی آغیر اولایلاردا اولوس بیربیرینین آرخاسیندا اولاراق اولوسال اؤرگوتلرده چابا گؤسترن‌لری دیرچه‌لدیرلر.(68) بو اولوسچولاریمیزا(69) ایعتیبار وئریجی فاكتورلاردان‌دیر. میللی حركت گلجك‌ده اولوسون قات‌قات اوموقونا(70) ایحتیاجی وار. اونا گؤره بئله‌نجی اولایلاردا اولوسون قوللوغوندا اولماق خالق ساریندان(71) خوش گؤرونور. پئسیخولوژیك باخیمدان آجی اولایلاردا بیر اینسان یوخسا توپلومون یانیندا كیمسه‌نین یوخسا كیملرین اولماسی و یاردیم گؤسترنلرینی اونوتمایاجاقدیر.

بئله آلینیر ایران اركله‌تینه ده‌ین ضررلر آزربایجاندان چوخ اولدو بو دئپرمدن سونرا و اركله‌تین چاتیشمازلارینی گؤرن اولوس آراسیندا بیر اولوسچولوق دالغاسی(72) پارتلایی‌وئردی. (73) گوجون بالانسی تام اولوملو(74) اولاراق تورك بودونون وَرینه(75) آغیرلیق سالدی.

یاشام ایكه‌م‌سیز(76) سوره‌ج

گئرچكدن اؤلومون دؤنوشو یوخدور. اؤلوم آچونوندان بیر آدام گئریه دؤنن بئله اولمویوبدور اولمویاجاقدیر. تاسسوفله بو دئپرمده چوخلو سویداشیمیز اوچموش ییخیلمیش ائولرین آستیندا قالیب یاشاملارینی الدن وئردیلر. آنجاق هاچاغ بیله‌جه‌ییك یاشام یولو بیرورلی(77) یولدور. اونون باشلانقیجی ایسه سونو وار. بیر اینسانین یاشامینی كیمسه بیله‌رك‌دن سون وئرسه او اؤلدورن‌دیر. اؤلدوره‌نه ایسلام شریعتینده آغیر جزا وئریلمه‌لیدیر. بونا قارشی بیر اینسانی اؤلومدن قورتارماق « بشریتی دیریلتمه‌ك كیمی ده‌یرلندیریر» ایسلام شریعتی. بیز بو قونودا احمدی‌نیژاد اركله‌تیندن و اونون سوروملولاریندان(78) برك اوزونتولریمیز(79) و شیكایتیمیز وار. ندنسه بئله‌نجی داوراندینیز؟ ندنسه قورتارابیله‌جك جانلاری اؤز باشی سوعوق‌لوقلارینیزلا اینجیمه‌دن اؤز باشلارینا قویدورنوز!؟ یوخسا بیز یانلیش(80) دوشونوروك‌مو!؟

ندن ایندیده چاتیشمازلار اوزاریشلانیرلار(81)؟ ندن ائو تیكیلمه‌لر باشلانماییبدیر یوخسا چوخ یاواش قاباغا گئدیر؟ گؤره‌سن بیز گؤرمزلیك‌دن گلیریك‌می!؟

باشباخان! سیزین اركله‌تینیز؛ بیزه هاچاغ، هاردا و نئجه دایاق اولاجاقدیر!؟ تورك اولوسونون هارایینا هاچاغ قولاق وئره‌جكسینیز!؟ ندن بیز اونودولموشوق....!؟

آنجاق اولوس بیلمه‌لی‌دیر بو بؤیوك ایشی دوزگون یئرینه یئتیرمه‌ك اوچون قاتیلیمچیلق(82) گره‌كسینیر. اولوس دئنه‌ییملرینه(83) دایاناراق سون چاغلاردا توپلومسال بیرلشمه‌یی داهادا قولای سوییه‌ده گرچكلشدیره بیلیرلر. اولوسون بیرئیلری تام اولوسال وارلیغی دوشونه‌رك چئشیتلی یوللارلا دیره‌نج(83) گؤسترمه‌لیدیرلر.

********************************

(1)    آیاقلاشماق = به پا خاستن – جنبش

(2)     اولوسال = ملی – خلقی

(3)     اؤزه‌ك (Özək) = مركز – كانون

(4)     اور = ایلچه = شهر (اورداش = همشهری و اورتیكیم = شهرسازی)

(5)     سویداش = هم‌نژاد

(6)     دنلی (Dənli) = قدر ( نه‌دنلی = هر چه قدر)

(7)     بیتیك (Bitik)= مقاله – نوشته كوتاه (پیتیك = كتاب)

(8)     آچی = زاویه (بوردا نوقطه‌نظر)

(9)     اوچماق (Oçmaq) = بایكوت – سكوت (توركمن دیلیندن آلینیبدیر)

(10)آنایین = غیر معمول – غیرعادی

(11)تپگی = رفتار – كنش – عمل

(12)قارشی = مخالف – در برابر

(*)  گئنل = عمومی  - همگانی

(13)یئتیریجی = رسانه – دیش‌یئتیریجی = رسانه عمومی

(14)سالیق (salıq) = خبر – واقعه

(15)آچون = دنیا – جهان

(16)یایغینلاشدیرماق = اطلاع‌رسانی كردن – خبررسانی كردن – گستردن

(17)گؤزگون = تلویزیون

(18)سسگین = رادیو

(19)دویماق (Duymaq) = شنیدن– نیوشیدن

(20)تؤره‌تی (Törəti) = تولید – محصول

(21)گولگاواز  (Gülgavaz)= كسی كه رفتار سبك و ابلهانه دارد.

(22)آست = آلت = زیر – پایین

(23)بودون = ملت

(24)آستیلیق = تحقیر – حقارت – به زیر كشیدن

(25)چابا = تلاش – فعالیت

(26)ساریندان = از طرف دیگر –  ازسوی دیگر

(27)اؤنده‌ر = رهبر – پیشگام

(28)دیره‌نگ‌سیز = بلادرنگ – بی‌درنگ

(29)قوزقالان‌(گ) = فعالیت حزبی – جنبش مردمی (توركمن دیلیندن آلینیبدیر)

(30)قورول (Qurul) = كمیته – انجمن - هیئت

(31)تانیغ = شاهد

(32)اونایلاماق = تصدیق كردن

(33)هؤرون (Hörün) = اینترنت

(34)توپلومسال اؤرگوتلر (Örgüt) = شبكه‌های اجتماعی

(35)دوزئی  (Düzey)= سیستم

(36)درله‌مك = انتخاب – گزینش

(37)دوغالین (Doğalın) = طبیعتا – البته

(38)ائرته (Ertə) = صبح زود – فوری

(39)كوتله‌وی (Kütləvi) = عمومی – مردمی

(40)دوراقسماق = بدون لحظه‌ای درنگ – بدون توقف

(41)بؤلگه = منطقه

(42)آتلاشماق = تحریك شدن

(43)گیجه‌لك = گردباد

(44)فیرتینا = طوفان

(45)آجیداشلیق = همدردی

(46)تپگی = رفتار – كنش - عمل

(47)اسیرگه‌میرلر = دریغ نمی‌ورزند – كوتاهی نمی‌كنند.

(48)آقچا = پول – پارا (سكه)

(49)سرگیله‌ندی = گستردانیده شد. سرگیله‌مك = گستردن

(50)ائتمن = عامل موثر

(51)اؤرنه‌یین = بعنوان مثال - مانند

(52)اَكینج (Əkinc) = فرهنگ - كولتور

(53)اؤته‌ك (Ötək) = تاریخ (History) (روزشمار (Date)= ایلایگون)

(54)یؤنه‌تگیل = سیاسی

(55)اركه‌لت (Ərkələt) = دولت

(56)بویورقانلیق (Buyurqanlıq) = امر كردن – دستور دادن

(57)سئچگین = منتخب – انتخاب شده‌ها

(58)كئچرلی = معتبر

(59)سولوغان = شعار

(60)یؤنله‌تدی = رهنمون كرد – سوق داد

(61)اورون (Orun) = عامل خنثی

(62)آغزی‌بیرلیك = همصدایی – وحدت كلمه

(63)گره‌كسینیر = لازم است – احتیاج است.

(64)بؤته‌م ( (Bütəm = دین

(65)سؤیله‌نتی = گفته‌ – كلمه

(66)قوشولسوز (Qoşulsuz)= بدون شرط –  بی‌شك

(67)یانسیماق = برداشت – پذیرش

(68)دیرچه‌لتمك = به صحنه آوردن – بروز دادن – به بالا كشیدن – احیاء كردن

(69)اولوسچو = میللتچی = ملی‌گرا – ناسیونالیست

(70)اوموق (Umuq) = حمایت – پشتیبانی

(71)ساریندان = از سوی ... – از طرف ....

(72)دالغا = موج

(73)پارتلایی‌وئردی = انفجار آنی  (تركیب یك " فعل + وئردی" آن فعل را تاكیدی و آنی می‌كند: مثال؛ آچی‌وئردی = زود باز كرد)

(74)اولوملو = مثبت (اولومسوز = منفی)

(75)وَر (Vər) = طرف – سو – سمت – جهت

(76)ایكه‌م (İkəm) = المثنی

(77)بیروَرلی = یك‌طرفه – یك سویه

(78)سوروملو = مسئول – مسئولیت‌دار

(79)اوزونتو = ناراحتی -  آزردگی

(80)یانلیش = اشتباه – خطا

(81)اوزاریش = تداوم – ادامه‌ - دوام

(82)قاتیمچیلیق = مشاركت عمومی

(83)دئنه‌ییم‌لر (Denəyimlər) = تجربیات – امتحان شده‌ها

(84)دیره‌نج = دیره‌نمك – با قدرت تلاش كردن .

گؤنده ر     بؤلوم لر: توپلومسال (اجتماعی)