+0 به‌‌یه‌ن
زنگان‌دا«بایرام»
مجله‌سی‌نین اوستاد هوشنگ جعفری‌له مصاحبه‌سی
1- آقای جعفری، سیز اؤزونوزو «بایرام»آیلیغی‌نین
اوخوجولارینا تانیتدیرین لطفاً؟
اوّل «بایرام»ین یازیچی‌لاریندان چوخلو تشكّرلر
ائدیرم. اونلار چوخلو زحمت‌لر چكیب، «بایرام»ی گؤزل بیر صورت‌ده چیخاردیلار. من
«هوشنگ جعفری»سیزه و حورمتلی همشهرلریمه و تورك خالیغینا تانیشام. دئمك اولار كی
«آغ‌آتیم» كتابیندا، آقای «بیانی» منیم كئچمیشیم‌دن یازیبلار. یاخشی‌دیر اورادا
یاشاییشیما باخسینلار. آنجاق دئیه بیله‌رم من بو ملّتین كیچیك خادمی و شاعری‌یم.
2- ناواخت‌دان شعره باشلادیز؟ اوّلین شعریز هانسی شعردیر؟
ائله اوشاق ایكن شعره و هنره ماراقلی‌دیم، آمما
جدّی صورت‌ده یازمازدیم. حایات یولداشیم بیر اوغوم بیرلیك‌ده تصادُف‌دا اؤلن‌دن
سونرا، نقّاشی بومونو دردیمی دئمه‌گه كیچیك گؤردوم. شعره اوز گتیردیم و «سفرچی‌لر»
شعرینی كی رحمت‌لیك «منوچهر نورآذر»ایله اوستاد «شهریار»ین حضورونا چاتیب اوخودوم
و چوخ تشویق اولدوم و شعری داهادا جدّی صورت‌ده باشلادیم. 1369 ایلی‌نین زلزله‌سی
طاریم‌دا و منجیل و رودباردا اولدو و منیم عزیز هم‌وطن‌لریمین دردلرینی بؤلمه‌‌گه
طاریما گئتدیم و زلزله شعرینی اوخویوب، ائل شاعیری تانیندیم. اوندان سورا، دای
آدیم دیل‌لره دوشدو. دقیقاً یادیم‌دا دگیل اوّلین شعریم هانسی
ایدی.
3- نییه توركو دیلینده شعر یازدیز؟
چوخ آچیق و آیدین بیر مسأله دیر. بیز توركوك و
آنامیز بیزه توركو لایلای چالیب، من بئله فیكیرلهشیرم كی كیمسه آناسین اوركدن سئوسه، اونون دیلین اونوتماز، اگر آنا دیلی
یاواش-یاواش یاددان چیخسا، تورك‌لرین هویت‌لریی آیاق آلتیندا ازیله‌جكدیر. اونو
قوروماغا واجب دیر بوتون تورك یازیچی‌لاری و شاعیرلری اؤز دیلینده یازیب
اوخوسونلار. تورك منیم كیملیگیم دیر، دیلیم اولماسا من‌ده یوخام
4- هانسی شاعیرلرین شعری سیزه تأثیر قویدو؟
دئمك اولار بوتون شاعیرلرین شعرین اوخویارام،
آمما «حمیده رئیس‌زاده»،سحر خانیمین شعرلری منی ماراقلاندیردی و باخیشیمی شعره عوض
ائله‌دی و شعری یاخشی تانیدیم. قدیم‌لره شهریارین حیدرباباسین، معجز شبستری و
فضولی‌نی چوخ اوخویاردیم. من شعرده رسالت گؤرمه‌سم، دلی‌لیك گؤرمه‌سم، فیكیر گؤرمه‌سم،
شعره ماراقلانمارام. ایندیسه گؤرورسوز كی، توركو شعری آذربایجان‌دا جداً قدرت
تاپیب، خصوصاً زنگان‌دا.
5- زنجان‌دا هانسی شاعرلر سیزه تأثیر قویدولار؟
البته دئیه بیللم توركجه شعری انقلاب‌دان سورا نشریه‌لرده من باشلامیشام.
«پیام زنجان»دا، «امید زنجان»دا. بورانین شاعیرلرینی ده اوخوموشام. من آغ آتیم
كتابی‌لا توركونو زنگان‌دا، اوزاق و یاخین كندلرده دیل‌لره سالدیم و باخیش‌لاری
عوض ائله‌دیم و سیز یاخشی بیلیرسیز كی آغ آتیم‌دان سورا چوخلاری بیلدی كی بوردادا
یاخچی شعر یازماق اولار.
6- اوّلین كتابیز یعنی «آغ‌آتیم» نئجه یاراندی، نئجه چاپ اولدو؟
بورادا اعتراف ائدیرم كی مهندس م.كریمی منه
یاردیم ائتدی كی باشارام سؤزلریمی دئیه بیلم. گئجه منه تاریخ‌دن دانیشیردی، تورك
خالقین‌دان. من ذوق ائله‌دیم آغ‌آتیم شعرینی یازدیم. سورا رحمت‌لیك استاد «اسدالله
جمالی» منه چوخلو اثر قویدو و اونون اصراری لا، او كتاب «اقتصاد»چاپخاناسیندا
حؤرمتلی دوستوم آقای «حاج مسعود اقتصاد» حضرت‌لری الی‌له و كؤمگی‌له چاپ اولدو و
چوخ تئزده یئرینه دوشدو و یاییلدی. خصوصاً طاریم‌دا و هئچ یادیم‌دان چیخماز كی
طاریم‌دا منه «زلزله شاعیری» آد قویموشدولار. من طاریمین آدین بوتون دونیادا
تانیتدیردیم. چوخلو شبكه‌لر منه «باكلور شاعیری» دئییردیلر. چون باكلور كندی‌نین
حاققیندا یازدیغیم شعر، چوخ دیل‌لره دوشدو.
7- آغ‌آتیم چاپ اولوب، بازاردا پخش اولدو، انعكاس نئجه‌ایدی؟
آغ‌آتیم چاپ اولان‌دان سونرا، تورك شعری زنگان‌دا
یئرینه دوشدو و بئله دئیه بیله‌رم كی ادبی دیل‌ده او قدر بورادا شعر یازیلمامیشدی
یا خالق آراسینا گیرمه‌میشدی. منی هر كس گؤردو تئز واژه‌لری سوروشاردی. «آلقیش»،
«زیروه»، «دنیز» كلمه‌لری كی زنگان‌دا یادلاردان چیخمیشدی، منیم شعرلریمده بیرده
باشدان یاشاماغا باشلادی و اوندان سورا گؤرورسوز كی حتّی اطراف‌لارا دا اثر قویدو
و من بونا فخر ائدیرم.
8- او كتاب‌دا هانسی شعری چوخ بَیَندیز؟
آغ آتیم‌داكی شعرلرین هامی‌سیندا، هم منه، هم
اوخوجولارا تزه‌لیگ واریدی. چون من سعی ائدیردیم غزل‌ده و یئنی شعرده باخیش‌لاری
دَگیشدیرم. مثلاً گئجه‌لر، آغ‌آتیم، آغ بولاق، كیمی شعرلر دیل‌لره دوشدو و كتاب
چاپ‌دان چیخمامیش، یعنی چاپخانادا ساتیلدی. آغ‌آتیم چیخمامیش‌دان قورتاردی، آمما
تأسف‌له اونون سونراكی چاپ‌لاری چوخلو چتین‌لیك‌لره معروض قالدی!
9- عائیله‌نیزین باخیشی شعره، هنره و ادبیّاتا نئجه‌دیر؟
ائله كی بیلیرسیز، بیزیم عائله هنر و ادب سئور
دی. بو ائله عائله‌نین باخیشین گؤسته‌ریر، بؤیوك قیزیم «نسیم»، «زن خورشید» لوح و
تندیسین آلدی. «صبا» مینیاتوریست و «سولماز»دا نقاشی ده «رئال» ایشلر، «طاهر»ده‌كی
سریال‌لاردا یا هنری ایش‌لرده گریمور دور. بونلار اوشاقلیق‌دان ادبیات و شعر ایله
یاشاییبلار و یاشاییرلار دا.
10- ائله بیل
اونلاردا سیزین كیمی رمانتیك و عاطفه‌لی انسان‌لار دیلار؟
ائله‌دیر، منیم حیات یولداشیم منیم اؤزوم‌دن‌ده احساسلی‌دیر. هر بیر كیچیك
اورك یاندیریجی مسأله‌یه آغلار و اوشاقلار اوندان دا داها چوخ. دئمك اولار بیزیم
ائوده یاشاماق فقط شاعیر ایشی‌دیر.
11- اوستاد، شعری خلوت‌ده یازارسیز، یوخسا جمع ایچینده؟
شعر وار خلوت‌ده یازیلار، شعر وار جمع ایچینده. من هر شعری قوتارا بیلمه‌سم،
گئجه‌نی خلوت ائده‌رم و اونو باشا چاتدیرارام؛ آمما چوخ‌دا اولوب هیئت‌ده خالق
آغلاشاردیلار، من‌ده اؤزوم‌ده غرق اولاردیم. هئچ بیلمزدیم هیئت ناواخت قورتاردی،
اوندا منیم‌ده شعریم قوتاراردی.
12- شعر قالب‌لرین‌دن هانسی سیزده چوخ ماراق یارادار، غزل، قوشما، گرایلی و...
؟
هامی‌سی، خصوصیله غزل، آمما بعضی سؤزلر وار كی
غزل‌ده دئمك اولماز. اونا گؤره او بیری قالب‌لرده واختیجا، یئرینده آدامی
ماراقلاندیرار، آمما قوشما و غزل منیم اصلی ایشیم دیر. «غزلچی جعفری‌یم اؤلكه‌مین
آدی سانی‌یام.»
13- دئدیگیمیز قالب‌لرین هانسی خالقا خوش گلیر؟
هر شعر گؤزل اولا و خالقین دردین دئیه، خالقا خوش گلر. مثلاً «فریاده گلین»
شعری جاوان‌لارین و گنج‌لرین دیر، «یار آغلادی» شعری عاشق‌لارین دیر، هابئله «حاجی‌لار»ظنز
شعری عُموم ملّتین دیر، كی گؤرورسوز «حاجی‌لار» شعری بیر آیدا بوتون ایراندا
یاییلدی. بو ایل حاجی‌لارین بیر دئییردی مكّه‌ده حاجی‌لار شعرینه قولاق آسیردیق.
14- استاد، سیز چوخ بؤیوك جمع‌لرده، شعر اوخویورسوز، او جمع‌لرده نه احساسیز
اولار؟
دئمه‌لی‌یم كی من شعرلریمی بوتون احساسیم‌لا یازارام و بوتون احساسیم‌لا دا
اوخویارام. من شعر اوخویان‌دا بوتون دامارلاریم منه سس وئرر، من شعریم‌له بیرله‌شه‌رم
و خالق ایچینده داغیلاریق. اونا گؤره‌ده خالق طرفیندن آلقیشلاناریق. اؤزوم‌ده
گؤردوم خالق منی و شعریمی آلقیشلاییر، من‌ده یئنی بیر احساسا گله‌رم، سانكی دونیا
منیم اولار. اولوب كی من‌دن سورا یاریم ساعات چكیب بلكه مجلس اؤزونه گلسین و آیری
شاعرده شعر اوخوسونلار.
15- ایندی‌یه كیمی حضور تاپدیغیز جمع‌لرین هانسی سیزین اوچون خاطیره‌لی
اولوبدور؟
هامی‌سی، آمما «اورمو»دا اطّلاعیّه وئرمیشدیلر،
زنگانلی «هوشنگ جعفری» گله‌جك. بو قدر تورك خالقی استقبالا گلمیشدی كی داها صلاح
اولمادی شهره گئدم، منی شهرین ائشیگین‌ده بیر ائوده ساخلادیلار. سورا منه فیلم
نشان وئردیلر كی منه ثابت اولدو كی اؤز خالقیم منی سئویر، نئجه كی من اونلاری
سئویرم. تبریزده بئله دیر.
16- سیز استانداری كارمندی‌سیز، او ایشین شاعیرلیگه ارتباطی وارمی؟
هئچ یوخدور. آمما اوّل انقلاب خطّاط یوخ ایدی. نقّاش یوخ و یازیچی یوخ
ایدی. منی استانداری‌یه چاغیردیلار. من جبهه‌لرده خط یازاردیم. استانداری‌نین
خبرلرین یازاردیم. قوناق گلنده پارچا یازاردیم. بئله‌لیك‌له اورادا قالیب استخدام اولدوم.
الان فقط ادبیاتا یئتیشیرم. بوتون مدیرلر و استاندارلار منه لطف ائدیبلر. ایندی ده
بئله دیر.
17- اداره‌ده همكارلاریزین ارتباطی سیز ایله نئجه‌دیر، اونلار بیر مشهور شاعر
ایله یولداش‌لیق‌دان نه حس ائدیرلر؟
منیم اداره‌ده همكارلاریم بو قدر منی اوركدن
آلقیشلایارلار كی حدسیز و حساب‌سیز دیر. دئیه بیله‌رم كی هئچ شاعر ایندی‌یه قدر
منیم تك آلقیشلانماییبدر. من خالق شاعیری‌یم، او دور خالقیم منی اوركدن سئویر.
هامی‌سی منی بیر قارداش كیمی بلكه‌ده قارداش‌دان‌دا باش سئویرلر. منیم همكارلاریم
اولماسا ایندی‌یه دیقلامیشدیم.
18- طنز شعره نظریز نه‌دیر؟ سیزین طنز شعرلریزده وار؟
طنز شعری دئمه‌گه چوخلو یئر وار. من شوخ طبع آدامام. سؤزومو شوخلوق ایله
دئیه‌رم. عصبانی اولمام، ساللام طنزه سؤزومو دئیه‌رم؛ اونا گؤره، ظنز شعریم چوخ
دور. مثلاً حاجی‌لار، شورالار، فرماندار و...
19- آقای احمد صادقی‌نین طنز شعرلرینه نظریز؟
آقای صادقی منیم اَن یاخشی دوست‌لاریم‌دان‌دیر.
اونون طنزده بیر خاصّ باخیشی وار. دئیه بیله‌رم كی ایراندا من بوتون شهرلری گزیب
و دعوت اولموشام، چوخلودا شعرلر ائشیتمیشم؛ آمما آقای صادقی‌نین دیلی و سبكی آیری
بیر دیل دیر و واقعاً گؤزل دیر.
20- آغ‌آتیم‌دان سونرا چاپ اولان كتاب‌لاریزدان صحبت آپارین؟
البتّه «گونش»ده چیخدی و «آغ‌آتیم و گونش»ده
باشدان ایكی‌سی بیر یئرده ده چاپ اولدو. آمما او قدر سانسور اولوب كی قورخورام
چاپ اولدوقجا سانسور اولا و آخیردا فقط جلدی قالا. بیلمیرم نییه اؤزلری قویور چاپ
اولور؛ سونرا كی چاپ‌دا اونو قئیچی‌له‌ییرلر، من كی باشا دوشمورم.
21- سیز اؤزونوز چوخ دئییب‌سیز، سیزی زنگان‌دان ائشیگه چوخ تانییب و استقبال
ائدیرلر، بو باره‌ده دانیشین؟
بونو من دئمیرم، سیز «گوگل»سایتینا بیر باخین،
آدیمی سئرچ ائدین گؤرون منی دفعه‌لرله خارجه‌دن، تركیّه، آلمان، سوئد، باكی،
بورسا، استكهلم، بورجالی، گرجستان و چوخلو یئرلر دعوت ائدیب، تأسف له گئده بیلمه‌میشم.
آمما اوستاد حسن كاناكایا گلمیشدی زنگانا دئییردی، بیز دانشگاه‌لاردا سنین شعرلرین
اؤیرنجی‌لره اوخویوب و سیزی تانیتدیراریق و زنگانی بیز سن‌له تانیمیشیق. زنگان
منیم قولاغیما دگمه‌میشدی. دكتر علی قفقازیالی «ایران جغرافیاسی‌نین توركلری»
كیتابینی منیم شعریم‌له باشلاییب.
22- زنگانین انجمن‌لرین‌دن و شعر آخشام‌لارین‌دان راضی‌سیز؟
زنگان‌دا آلتی ایل‌دن چوخدور، شعر آخشامی
قورولمور. آقای سهندی جنابلاری گلندن سونرا بیری قورولدو كی دئمك اولار پیس
دگیلدی؛ آمما نه قدیمكی‌لر كیمی. كئچمیش مدیركل‌لار بئله ضربه وورردولار كی یازیق
آقای سهندی نئچه ایل چكر ارشادین قدّین دوزلتسین. تأسف‌له دئیه بیله‌رم كی:
«سوسوبدور دیل‌لری شاعیرلرین دونوب شعری
هُنر شهید اولالی، شعرین الامان چاغی‌دیر»
23- بیر زامان «ایشیق انجمنی» واریدی، اوندا شعرین وضعیّتی نئجه‌ایدی؟
او «ایشیق» ائله ایشیق سالیب كی هئچ واخت
سؤنمز. ایشیق‌دان گؤزل شعر یازان‌لار و نثر یازان‌لاریمیز چیخدی، دئمك زنگانین
فرهنگی و دیلی یاخین زامان‌دا ایشیغا مدیون دور. اوندا شعر اؤز جایگاهین‌دا تاپدی.
ایندی شاعر هئچ یئر تاپمیر شعرین اوخوسون. سؤزلر اورك‌لرده قالیب، كؤزه‌ریر. هر نه زنگان
آدی دیل‌لره دوشوبدور، ایشیق‌دان دوشوبدور.
24- ایشیق‌دان
سونرا نئجه اولدو؟
شعریمیز چتین‌لیگه قالدی. بیرده ایشیق
یارانماسا یاخچی شاعر گؤره بیلمه‌ریك. شاعیرلریمیز اورك‌لرینده هره‌سی بیر ایشیق یاراتمالی‌دیلار.
بیر ایشیق‌دان مین ایشیق.
25- بالاخره
«ایشیق» زنگانین شعرین‌ده مثبت تأثیر قویدو یا یوخ؟
نئجه كی باش‌دا دئدیم، اصلاً ایشیق تأثیرین
بئله قویدوكی الان‌دا ایشیق‌چی‌لار اؤلكه‌لره ایشیق سالیبلار. زنگانین شاعیرلری
چوخ قاباق‌دادیلار. گله‌جك‌لری اَن گؤزل گون‌لر گؤره‌جك.
26- «اشراق انجمنی» نئجه؟
واللاه من چون گئتمه‌میشم، بیلمیرم؛ آماا بونو
بیلیرم كی اورادا دا گؤزل و اوستون شاعیرلر وار.
27- شعریمیزین رابطه‌سی موسیقی‌له نئجه اولمالی‌دیر؟
شعر و موسیقی بیر- بیرینه باغلی‌دیر؛ اصولاً
شعر موسیقی‌دیر و موسیقی شعردیر. هر شعر كی اورك‌لره یول تاپیر حتمن موسیقی‌له
باغلی دیر.
28- آشیق موسیقی‌سین، یوخسا موغام، یوخسا پاپ موسیقی‌سین سئویرسیز؟
هر موسیقی كی اورَگیمه اوتورار، سئوه‌رم. آشیق،
موغام. موغام منی بیر آیری حالا آپارار، ائله آشیق موسیقی‌سی‌ده. بیر قابل
آشیق«یانیق كرمی» چالان‌دا باخین گؤرون آدام نئجه دلی اولور و اوركدن كرم كیمی
یانیر.
29- هانسی
بیزیم شعریمیزه چوخ یاردیم یئتیره بیلر؟
البته كی هامی‌سی، آمما آشیق و موغام بیزیمكی‌دیر
و هر ایكی‌سی‌ده شعریمیزه یاردیم اولا بیلر.
30- سیزین شعرلریزی ایندی‌یه كیمی آهنگ دوزلدیب، موسیقی‌له بیرلیك‌ده
اوخویوبلار؟
چوخ اولوبدور، اشراق شبكه‌سینده هر گئجه «آی‌جالانیر»
موسیقی‌سی منیم دیر. دورنالار سریالیندا، سارای سریالیندا و هابئله دئیه بیله‌رم
كی باكی‌دا 30دان چوخ شعریم موسیقی‌له سسله‌نیبدیر. یار كوچه‌سی، قیزیل اؤزن‌ده‌كی مقام گتیردی.
بیرلیك‌ده بوتون شبكه‌لرده ملّی سرود كیمی اولموشدو.
31- تبریزده چیخان «آغ‌آتیم و گونش»ده چوخ املا غلط‌لری وار، نیه؟ سیزین
شعرلریزه چوخ علاقه‌لی آدام‌لار وار، آمما كتابیزدا غلط اولان‌دا، بیر آز غملی
اولورلار آخی؟
عائله‌وده بیر مسئله اوز وئرمیشدی، اونا گؤره
من گئده بیلمه‌دیم، تأسف‌له اونلاردا دقّت ائتمه‌میشدیلر، من چوخ مكدر اولدوم. هم
شعرلری غلط چاپ ائدیبلر، هم‌ده كی شعرلردن سانسور اولوبدور. واقعاً اوخوجولاردان
شرمنده اولموشام. اومید ائدیرم گلن چاپ‌لاردا حتمن بو یالنیشی و نقصی اؤده‌یم.
32- یئنی كتاب چیخاردیرسیز یا یوخ؟ آدی نه دیر؟
بله، «سولماز» چاپا حاضردیر و «گله‌جك بیزیم‌دیر». آمما تأسف‌له منیم
شعرلریمه بیر آز ننه‌لیك گؤزو ایله باخیلیر.
33- شاعیرلیك‌دن راضی‌سیز؟
نیه راضی اولماییم. من قلب‌لره یاشاییرام. و بو
چوخ- چوخ بؤیوك بیر افتخاردیر. هر شهره گئده‌رم، حؤرمت گؤره‌رم، آللاه هامی‌سن
ساخلاسین. من اونلارین آیاغی‌نین تورپاغی‌یام. منیم هر نه‌ییم وار بو جاوان‌لاردان
و بو ملّت‌دن دیر. آللاه اونلاری ائلیمیزه و دیلیمیزه چوخ گؤرمه‌سین.
قایناخ: اوستاد هوشنگ جعفرینین وبلاگی
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تانیتیم